belleğin zayıfsa hep dürüst olmak zorundasın…

(if you have a weak memory you have to be always honest…)

I.

II.

III.

fotoğraf: 

uygar asan

i.t.ü. taşkışla, mimarlık fakültesi

('bruno taut sergisi'nin sondan bir önceki günü,
24 ekim 2013)
...

mimar: 

william james smith ve yardımcısı osmanlı kalfa istefan

… 

1846-1852

…

gordon matta-clark, splitting, 1974

        gordon matta-clark üzerine 32 kısa not…

1.

sanatsal eylemini geriye doğru düşünmeye çalıştığında, 1971 yılını hatırlıyor 

gordon matta-clark. şimdiye kadar yaptığı işlerin çıkış noktası anlamında ya da 

eylemsel bir başlangıç noktası olarak: 

boston museum art school. binanın tesisatlarını kurcalamaya başlıyor matta-clark. 

28 yaşında…

2.

"katı anlamda olmayan bir mimari iması olan heykel ya da heykel iması olan 

katı anlamda olmayan bir mimari." yaptığı işler özelinde, mimarlık ve heykel 

konusu açılınca donald wall'a şöyle der: 

"… arasındaki fark…sıhhi tesisatın olup olmamasıdır"...

3.

gordon matta-clark için için dalga geçer 'işlev' ile...

4.

günlerce şehir planlamacılarının, mimarların, çevre düzenlemecilerin 

planlarını gözden geçirir. aradığını buldukça arazi parçaları satın almaya başlar 

new york'da. toplam 15 arazisi olur sonunda. en küçüğü 30 cm2,  bazıları yarım metreye 

10 metre. çoğuyla bilinen anlamda hiçbir şey yapılamaz…

5.

inşa etmeden mimariyle ilgilenmek…

6.

gordon matta-clark'ın kestiği, kapitalist düzenin dayattığı ve matta-clark'ın özünde 

uyuşturucu bulduğu o 'mahremiyet'tir de…

7.

dışarısı / içerisi, kamusal alan / özel alan, mahrem olan / aleni olan, 

dolu olan/ boş olan gordon matta-clark'ca binaya atılan bir kesikle, 

ya da binada açılan bir boşlukla birden sorgulanır oluverir…

8.

'splitting (1974)' ya da 'day's end(1975)' şiirdir, 

frances richard "fiziksel şiir" demişti...

9.

binalar buyurgandır: içeri girerken izin iste!

gordon matta-clark dışarıyı içeriye, içeriyi dışarıya açarak izinleri kaldırır, 

hiyerarşi kırılmıştır. şimdi dışarısı ve içerisi aynı anda nefes alabilirler. 

sadece kafanızı kaldırın, ya da uzatın başınızı şu delikten, göreceksiniz... 

10.

gordon matta-clark'ın işleri kapitalist düzene fazlasıyla mahkum olan mimariye 

atılan çalımdır da. o, düzene çoktan teslim olmuş mimarinin katılığından da, 

alınıp satılır kaideler üstüne konulur heykelden de kendini tüyürmüştür. 

o, gider ve deliğini açar. hepsi bu... 

11.

yan yana duran iki bina gordon matta-clark'ın müdahalesinden sonra  

sadece bizlerle değil kendi aralarında da konuşmaya başlamışlardır...

12.

"duvarı törpülemek"…

13.

kuşatılmış olan, sınırları keskin bir şekilde çizilmiş olan, içeri itilen, 

dışarı çıkamayan, onda özgürlüğüne kavuşur...

14.

çık dışarı oynayalım!..

15.

gordon matta-clark yıkmanın estetiğinin peşinde değildir... 

16.

şikayetçidir: "… sınırlarına dehşet verici derecede itibar ettikleri bu kutular"da 

yıllarca yaşayıp da evlerinde hiçbir şeyi değiştirmeyenlerden. onun sözleriyle, 

mayıs 1976 yılında donald wall'la yaptığı söyleşiden devam edelim : 

"… kentsel kutuları, edilgen ve yalıtılmış tüketiciye yani neredeyse esir 

bir kitleye bir teminat gibi gösteren endüstrinin kuşatma halini açmak…" 

17.

binalar ölür! şimdi içinde yaşadıklarımız da ölecek! biz de, 

gordon matta-clark'ın yaptığı her iş gibi. 

o, binaların ölümünü hızlandırmaya çalışmaz. her şey zaten yıkılıyor, 

olgusal olarak her şey zaten dağılacak... 

herşey ve biz, geçiciyiz!.. kritik konu 'başkalaşım'dır...

18.

gordon matta-clark'ın yaptığı hiçbir iş ayakta kalmamıştır. o hep yıkılmakta olana, 

terkedilmiş olana yönelmiştir. bütün kesiklerini, eksik kürelerini onların üzerin(d)e 

açmıştır. yaptığı işler içinde en uzun ayakta kalan işinin "day's end (pier 52), 1975" 

olduğunu söyler kendisi, 2 yıl. 

binalara kesiklerini ve çiziklerini atarken, daireler, koniler kesip binadan çıkartırken 

matta-clark yaptıklarının bu terk edilmiş binalar yıkılınca yok olacağını bilir. 

onlardan geriye sadece fotoğraflar ve işlerini yaparken çektiği filmler kaldı...

19.

anıtsal binalarla, görkemli yapılarla çalışmaz o. her şeyden önce onun için iticidirler onlar…

20.

gordon matta-clark'ın işlerini ille de bir yere bağlamak gerekecekse,
'tavır' düzeyinde dada'ya yakındır o…

21.

dışarıda rüzgardan kağıtlar uçuşuyor, duvardaki delikten görüyorum.

ya da 

yağmur yağıyor, şu binada kimse yok gibi, içi görünüyor…

22.

gordon matta-clark'ın işleri alınıp satılamaz,
olsa olsa işlerinin fotoğrafları ya da işlerini yaparken çektiği filmleri işte…

23.

terkedilmiş mekanlara yönelmek, onlar(l)a nefes al(dır)arak… 

24.

kimseye zarar vermeyen bir karşı şiddet!…

25.

mekanı, içeri dolan ışıkla ve havayla yeniden tanımlamak aynı zamanda dışarısını da 

yeniden tanımlamaktır…

26.

yaşanılan mekanda, değişiklik yapmaktan eşyaların ve nesnelerin yerini
değiştirmeyi anlamaya matta-clark'dan bir öneri: 

duvarları, odaları, yeri, tavanı düşünmek, yıkmak, değiştirmek… 

27.

gordon matta-clark'ın binalara attığı kesikler, bir binadan oyup çıkarttığı küreler,
koniler, yıktığı ya da duvarda, taban ve/ya tavanda açtığı delikler 

aynı zamanda bütünlük duygusuna da düşüne de yapılmış müdahelelerdir… 

28.

gordon matta-clark bir duvara bakıyor. büyüleyici buluyor bir duvarı. 

ve eylül 1977'de antwerp'de soracak tüm doğallığıyla:
"duvara bir şey asmak, neden?.."

29.

1975 yılında 9. paris bienali için pompidou'nün bitişiğindeki binadan koni şeklinde 

bir parça keser gordon matta-clark. 

bir gün paspas yapan görevli kadın şöyle der ona:

"yaptığın şey, ışığı ve havayı, ikisinin de yeterince bulunmadığı mekanlara sokmak."

bu da eklensin bu yazıya...

30.

anarchitecture!..

31.

gordon matta-clark'ın annesi anne clark. babası şilili sürrealist ressam roberto matta. 

onunla annenin ilgilendiğini biliyoruz. 

baba roberto matta " explosant fixe"i ya da "deep mars"ı yaparken 1974 yılında, 

gordon matta-clark "splitting"i yapıyordu new jersey'de;

baba roma'da. 

baba roberto matta "illuminele temps"i yaparken 1975 yılında, 

gordon matta clark "day's end (pierre 52)"i yapıyordu new york'da. 

baba tokyo'da.

kaç söyleşi okudum gordon matta-clark ile yapılmış, hiçbirinde yok baba. 

yukarıda başlayan cümlelerden gelinecek yerler var tabii. 

gordon matta-clark bu konuyu açmamış ama hiç. 

hayır, ben de açmayacağım öyleyse…

32.

gordon matta-clark 27 ağustos 1978'de öldü. bir sürü fikri de yanında götürdü. 

35 yaşındaydı. 

nisan 1976 yılında liza bear'ın gordon matta-clark ile yaptığı söyleşiden iki alıntı: 

"… önümüzdeki sonbaharda son quentin'e davetliyim." olmamış tabii ki. 

gordon matta-clark'ın hapishanede açacağı delikler, kesikler, çıkartacağı parçalar… gülümsüyorum.

ve

"… bugünlerde ilgimi çekense, şehrin (new york) altında ne olduğu… 

'aşağı', mülkün bir yerden başladığı anlamına geliyor… belki de mülkleri 

aşağıdan daha savunmasızdır…"

yapabileceklerini, olabilecekleri düşünmeden edemiyorum...

                                                                          

                                                                                                                                             

uygar asan

not:

bir yıl sonra haberim olmuş baran bilir ve perihan usta'nın yayıma hazırladığı, 

baran bilir'in çevirip 'lemis yayınları'nın bastığı 'gordon matta-clark' kitabından. 

bardağı taşıran damla gibi oldu kitap zihnimde. cumartesi günü alıp okumaya 

başladım. ertesi gün yani 20 ekim 2013 pazar günü 13. istanbul bienalinin 

son günüydü. gordon matta-clark'ın işlerinin fotoğrafları ve çektiği film(ler) 

orada duruyordu. iki monitor ve büyük boy 3 fotoğraf. monitörlerden biri bozuktu.

bu yazıyı tümden kendilerine borçlu olduğum baran bilir ve perihan usta'ya 

ve lemis yayınlarına teşekkürlerimle...

bütün tartışmalarda kaybetmek istiyorum…

(i want to lose all the arguments...  )

fotoğraf:

uygar asan

 2013

sayfaların köşesi hep kıvrık…

(the page corners are always folded… )

fotoğraf:

uygar asan

2013

‘anatomi dersi’

                                                                                                                                      'barbara' için christian  petzold'a...

perdeyi aralayıp dışarı bakmayacağım, duş alacağım ilkin 

yapışan toz için. dizim kanamış, yuyacağım.

bu tren niye gecikti. bu koku ne. sigara yanığı örtüler, 

kötü kokan tuvaletler, tiksindiğim o fayanslar.

defterlere sahip çıkmalı, bacaklar her an kilitlenebilir; 

bu bir öngörü. yürümeyi öğrenemedim ya o yüzden  

telaşlandırdı beni dizim. walser bilir yürümeyi, beckett de, 

ben öğrenemedim. buralar güzel midir, özellikle geceleri; 

kötü bir yere yerleştirmişler beni. bu fayanslar ne çirkin. 

kim bilir ne zaman yapıldı en son şu köşedeki piyanonun 

akordu. bozuk işte. koku kötü, sesler kötü. 

petzold’un barbara’sında duvarda bir rembrandt tablosu, 1632. 

aris kindt’in elini forsepsle tutmuş nicolaes tulp. bu insanlar 

nereye bakıyor. cesedi incelemeye adam hırsız diye mi elden başladın tulp? 
ne var tam sağ alttaki o defterde, merak ediyorum. 

kalkıp barok dönem anatomi çizimlerine baktım biraz. 

duş aldım. kabuk bağla dizim. koku sürüyor. hırsız kindt, 

koku senden geliyor! araladım perdeyi. karşıda bir apartman. 

önce ağaç zannettim. sevindim apartman olduğuna.  
bir apartman bir ağaçtan daha sıradışı. 
uzun süre baktım apartmana. 

gözetlemek bir hiza denemesi; herkesin ne yaptığı beni ilgilendiriyor, 
yalan! bakalım onların benden üstün 

bir yanı var mı, bakalım benden daha mı iyi sevişiyorlar, 

bakalım benden daha mı mutlular?.. mı? kompleksi, ha-ha.

santrifüje tüp yerleştirilirse dönme hızıyla merkezkaçtan bazı maddeler dibe çöker, 
malum. işte hangi madde çökelsin istiyorsan aklından geçir ve başla 
kendi etrafında dönmeye, daha ne. 

bi de ne kadar hızla dönersen dön çökmeyenler var, orada durum titreme getirebilir; 
aman canım onunla yaşamayı da öğreniver, ha-ha. ormanda ama gözden uzak bir köşede 
bi apartman-ağaç altında 
bir şeyler okuyan biri hep vardır, olacaktır. bir şey vardı, bir ev, bir ağaç değil ama, 
biraz ışık, bir battaniye, bir ses. ben. 

kimse yoksa etrafta kimi çağırırsın ki piyanoyu akort etsin diye. barok 1750’de bitiyor. 
schönberg’e gelesiye kadar arası yok bende. hiç yok değil tabii de derinlikli değil işte, 
yani yuvarlak bi 250 yıl kayıp. 
bi de ‘ara’ları çok önemsediğimi düşünürüm hep. ‘ara’, ‘aralık’ önemli kelimeler der dururum. 
çelişki işte, olsun. ama anladım 

sonra o ‘ara’ benim için ‘ara/lık’ değil. basitmiş cevabı. 

kargaların sakladığı cevizlerin yerini bulabilmenin 
bir yolunu bildiğimi hatırladım, 
bir ‘ara’...

-camı kapatır mısın?

-cam kapalı zaten!

-üşüdüm…

uygar asan

2013

bazı şeyleri anlayabilirim… 

(i can understand various things…)

fotoğraf:

uygar asan

2013

gün

kalktım. eşim çıkmış. notu okudum. 
kahve yaptım. iki sigara içtim. 

duş aldım. yeni kahve yaptım. bir sigara daha içtim. 

çıktım. paltomun iki düğmesi düşüp kaybolmuştu. 
tuhafiyecide düğmelerin aynısını bulamadım. 
düğme kutuları büyüleyiciydi. 
düğmeler üzerine az düşündüğümü anladım. 
fotoğraflarını çekebilir miyim dedim. hayır dedi. 

kalan iki taneyi daha söküp yerine yenilerini dikmek 
üzere dört tane yeni düğme aldım. 
göz doktoruna gittim. 

tamirata bedenden başlamak iyidir dedim. 

gözlükçüye uğrayıp gözlük aldım.  yakın. eve geldim. 

gözlüğümü takıp düğmeleri diktim. 

uygar asan

kayıp

                                                        'hıçkırık' için palfi'ye... 

bir kurbağa. suyun dibinde kaç zamandır duran bir ceset.

büyük bir balık gelip yutuyor kurbağayı. 3 çocuklu adamın

savurduğu oltanın iğnesi suya düşüyor. büyük balığın

kurbağa yiyememiş arkadaşı yutuyor zokayı.

     adam:

çok lezzetliydi.

     kadın:

        hımm...

yarın yapıcam artık mezarı,

hiç olmazsa bir yeri olsun kardeşimin.

uygar asan

ilk yayımlanış:

malone, 3 / mayıs 2008

'tavus kuşu makinesi' 

('the peacock machine')

I

fotoğraf:

uygar asan

2013

( )

iğde ağacını konuşuyorduk
çalıları
dayanmayı 
karanlıkta

ışıldıyor

kaygan

sıcak

sırtımda tırnakları

geliyorum

agorafobi

vapur iskeleye zor yanaştı. sigaralı adamın beklediği gelmedi. 

bir kadın şoförün tipinden tırsıp taksiye binmedi. kaykaycı çocuk düştü. 
büfedeki adam kendine çay doldururken bardak çatladı, 

sesi duydum. bir genç aradığı dergiyi gazete bayisinde 

bulamadı. bir dakika içinde yirmi üç korna saydım.

eve dönüp güzelce uyudum.

uygar asan

yaz 2009

'tavus kuşu makinesi'  

('the peacock machine')

II

fotoğraf:

uygar asan

2013

'tavus kuşu makinesi' 

('the peacock machine')

III

fotoğraf:

uygar asan

2013

beyaz / siyah 

“sevgi ne zaman insanların birbirlerini öldürmesine engel oldu ki?” diye sordu tuhaf bir tonda; 
hep bellidir 'sevgi'deki vurgulardan yorgun sinirler…

çok değerli bir şeyini vermek gerçekten de ölmek öncesi 
tavrı mıdır?.. 

savunma mekanizmalarının tahakkümü kalkıverince çıkan 
aşırı belirsiz enerji ki  lacan olsa ‘dengesiz’ kelimesini 
seçerdi ki haklıdır da uygarlığa güvensizliğimin işareti, 
tabii başta kendime. bazen işte, bir bedenin soğuma hızını 
karaciğerine bakarak anlamak en doğrusudur. dedim ya, 
bazen işte. en son biz ne zaman öldük peki? bi de ekleyeyim, ‘nasıl?’. 
soru bizim problemimiz değilse kimin problemi? 
yanıt acıklı. vah!..

gölgelerin ayırt edilemez anları var. bakarsınız el bakarsınız 
çita gibi. ışığı da konuşmak gerek. düşman edinmemek gerek bilgisiyle akmaz hayat, 
saygısızlık olmasın; ben yokum sadece. işte hesaplar doğru, sonuç yanlış…

sakallarım uzadı, kestim azını. 'bazı şeyler sonra uzar' demişti 
lao tzu. ağır cümle tarihin her devri için…

bir alt basamak ‘nedensizlik’. yani bir alt basamak  bilinçdışı mı? çoğunda boş, 
bazılarında değil işte. duygular zemini başka bir çerçeve. kayıp sanılmasın…

'kimse bilmez hapşırığın ne zaman geleceğini!' dedi…

ceset iç çürümeden oluşan gazlar birikene kadar batar. 
sonra çıkar suyun yüzeyine. 
o zaman mı görünür oluruz?..

asfaltta tekne var derken buldum kendimi. dışarıdan uyarı gelir odalarda yüzleşilir. 
bazen bir odada uyarı gelir, yan odada yüzleşilir. yüzleşme için oturmak gerekir…

gömleğime balzamik sirke dökülmüş. belki soya sosu. ne önemi varsa artık. 
kısacası gömleğim lekeli. ne ütü yapmak geliyor içimden bu günlerde ne de lekesiz gömlekle dolaşmak...

çok vaktimiz yok! aslında her şey buradan çıkıyor…

nereden bilebilirsin ki bir ıslığın sana ne zaman lazım olacağını… 

adam piromanikmiş. kadınların dünya savaşı çıkarttığı hiç görülmemiştir zaten. 
sadece iki kere bi şey yaktım ben. çocuktum. geçti. şimdi inandığım şey, 
zihinsel süreçler karmaşıklaşırsa yaşam 
biçiminin basitleşmesi gerektiği. yazmıştım bunu da yine hatırlatayım kendime dedim. 
malum denge arayışı. 

bugünlerde barok müzik dinliyorum. ha-ha…

sen beni anlayınca affetme gücü buluyorum yeryüzünü…

dopamin azsa parkinson çoksa tured sendromu. 
basit gibi değil mi!..

ben oldum ne olabilir ancak borçlu takas. kuşları hep sıkıştırıyorlar. 
bir kuş gagasıyla karnını deşti. 
ben var bu bellekle geç kalmış büyümem için biraz 
yaşamak. dostlar iş başında görsün. bir kelime bir ipucu. 
kulak pelte. fotoğrafa sardım sarmasına da hem yağmur var 
hem bina çöküyor. denemek budur ama. gölge bana yakın. 
neydim, istikrar yüzü. 
ölü ve umutsuz, hayat beni bırakma. 
bekliyorum her şeyin başladığı yerde…

ilk kaybeden ikinci olanmış diyorlar. aman ne zeka!

yarış neydi ki?..

uygar asan

2013

nur-i ziya sokak...

1847 yılında franz liszt, sultan abdülmecid'in misafiri 
olarak istanbul'a varıp da gemiden indiği zaman tutuklanır. 
çünkü kendisinden bir kaç ay önce franz liszt olduğunu 
söyleyen biri gelmiş ve bir konser vermiştir istanbul'da, 
gerçek liszt'in bir dolandırıcı olduğu düşünülür. 

öykü bu ya
.
.
.

uygar asan

2013

isimsiz

fotoğraf:

uygar asan

2013